Armand Sağ is een maatschappij-historicus met een specialisatie in de geschiedenis van het biologisch-evolutionair vaderschap en de contemporaine positie ervan in onze hedendaagse samenleving.

In Nederland is de moederverering dus begonnen vanuit een christelijk erfgoed, waarin sinds 1905 wettelijk vastgelegd is dat moeders hiërarchisch boven vaders staan; verwijzend naar enkele Bijbelverzen. Sowieso staan er in de Bijbel alleen indirecte verwijzingen naar vaders en het vaderschap terwijl andersom moeders en het moederschap hoog aangeschreven staan.[1]

In de jaren erna zijn vrouwen door deze wetgeving geïndoctrineerd tot het idee dat ze de opvoeding van een kind alleen op zich kunnen (of zelfs moeten) nemen, zonder vaderfiguur.[2] Vanaf de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw, is deze moederverering omarmd door extreme feministen (in de volksmond “Feminazi’s” genoemd) om zo hun plek in de maatschappij op te eisen en tegelijkertijd te stellen dat vrouwen belangrijker zijn dan mannen. Het baren van een kind werd getorpedeerd als een wonder dat alleen een vrouw kon bewerkstelligen. Feminazi’s werden opgehitst door mannen zoals William Moulton Marston, die van huis uit een psycholoog was maar zich had gericht op een polygaam levensstijl met meerdere vrouwen.[3] Het was deze Marston die stelde dat vrouwen de wereld moesten leiden en ontwikkelde daartoe in 1940 de stripheld Wonder Woman.

Ook in Nederland ontstond er een groep vrouwen die op elk gebied boven de man wilden staan; niet alleen op het gebied van wetgeving omtrent familierecht maar op elk gebied. Het heersende credo was daarbij dat vrouwen lang genoeg onderdrukt waren door de man. Hedendaagse liederen herinneren nog steeds aan deze ondoordachte slachtofferrol, zoals Alicia Keys die anno 2020 in haar ‘Underdog’ het volgende zingt: “On the run from a country where they put you in prison, for being a woman.”[4] Maar na heel erg lang google’n, heb ik geen enkel land gevonden waar het verboden is om een vrouw te zijn en waar je zelfs in de gevangenis kunt belanden hiervoor. Niet in hedendaagse landen en niet in de historie. Frappant genoeg is het enige wat ik heb kunnen vinden, dat de Amazone-stammen in 600-500 v.C. uit uitsluitend vrouwen bestonden en ze mannen (inclusief pasgeboren jongetjes) vermoordden omdat ze alleen vrouwen wilden binnen de stam. Als het tijd was om te paren, ontvoerden ze mannen uit nabij gelegen stammen en doodden ze na de coïtale daad. Van de pasgeboren baby’s mochten alleen de meisjes blijven leven en werden de jongetjes kreupel geslagen (om als slaaf te fungeren) of gedood.[5]

Mythes

Het zijn dit soort mythes en historische verhalen die genegeerd worden om de vrouw toch als slachtoffer te presenteren. Hierdoor is het de feministen gelukt om het rechtssysteem in Nederland als grondslag te hebben om de vrouw ‘te beschermen’ tegen de man. Tevens de kinderen moeten, volgens die gedachtegang, automatisch bij de vrouw terechtkomen om ook die kinderen te beschermen tegen de man. Hierbij teren vrouwen veelal op een andere psycholoog uit de jaren ’40: de Britse John Bowlby. Hij beschreef in 1939 de theorie dat een kind zich maar kan hechten aan één persoon in de eerste jaren van zijn leven en dat dit altijd de moeder dient te zijn omdat zij de betere ouders is.[6]

Omdat de Verenigde Staten van Amerika in de jaren daarna hun intrede in de Tweede Wereldoorlog deden en toch wat moeite hadden om mannen bereid te vinden voor langere tijd weg te zijn van hun gezin, begonnen ze massaal Bowlby’s theorie te verspreiden. Vaders moesten weg uit het gezin omdat een kind zich niet aan twee personen konden hechten. Door te blijven in het gezin, zouden ze alleen maar het belang van het kind (en indirect die van de moeder) schaden. Het werd een succes met tien miljoen Amerikaanse soldaten die strijden tijdens de Tweede Wereldoorlog.[7]

Bij terugkomst troffen de soldaten zonder uitzondering kinderen aan die grote hechtingsproblematiek hadden ontwikkeld door het gebrek aan een vader. De theorie van Bowlby werd meteen in 1946 verpletterd door de Amerikaanse kinderpsycholoog Benjamin Spock.[8] Alhoewel Spock’s boek ruim 50 miljoen exemplaren over de hele wereld heeft verkocht en in 42 talen is vertaald, wordt hij in de Verenigde Staten van Amerika nog altijd bekritiseerd als een “anti-oorlogsactivist”. Het hielp ook niet dat Spock in de jaren ’60 faliekant tegen de oorlog in Vietnam was. Daar, in de Amerikaanse staten, is Bowlby dan ook nog altijd populair met zijn bijna 83 jaar oude theorie.

Vage basis

Als we kijken naar de achtergrond van Bowlby, zien we waar zijn theorie vandaan komt. Bowlby zelf weigerde altijd in details van zijn theorie in te gaan en het was altijd onduidelijk en vaag waar hij zijn theorie op baseerde. De Nederlandse GGD-onderzoekster Suzan van Dijken kwam erachter dat Bowlby opgroeide in een rijk milieu wat betekende dat hij opgevoed was door kindermeisjes.[9] Zijn moeder zag hij soms maanden, tot wel zes maanden, niet en er stond op de agenda altijd één uur per dag ‘speeltijd met mama’ na het kopje thee in de middag. Zijn vader was een militair en zag hij de gehele Eerste Wereldoorlog (1914-1918) überhaupt niet. Toen hij zeven jaar oud was, werd hij naar een kostschool gestuurd  waarbij hij eens per jaar terugkwam naar huis.

Bowlby stelde dat hij alleen gehecht was aan zijn kindermeisje, maar dat dit alleen maar tot zijn vierde levensjaar was. Hij was een fervent voorstander van kostscholen waar kinderen vanaf een achtste jaar naartoe zouden moeten waarna ze naar de universiteit konden en klaar waren voor hun eigen huwelijk.[10] Bowlby was een prototype harde man die als een zegen kwam voor de Amerikaanse militaire leiding in de Tweede Wereldoorlog. Zijn populariteit is nog steeds grotendeels te wijten hieraan.

Pech wil echter dat in Nederland – naast Zwitserland, Frankrijk, en Zweden – één van de vier landen is waar Bowlby heeft gewoond en gewerkt waardoor hij ook in Nederland ongekend populair was.[11] Het leidde tot mensen zoals Ed Spruijt aan Universiteit Utrecht, welke zich jarenlang heeft ingespannen om duidelijk te maken dat moeders veel belangrijker zijn dan vaders.[12]

Doorgeslagen koers

Met Spruijt is de koers in Nederland definitief doorgeslagen ten faveure van moeders. In 2005 ontwikkelde hij een stappenplan – KIES – waarin jeugdprofessionals worden aangemoedigd om het kind weg te houden van de vader.[13] Hij kreeg hierop de Ridder in de Orde van Oranje-Nassau van koning Willem-Alexander.[14] De vicevoorzitter van Jeugdzorg, Jan Dirk Sprokkereef (2008-2016), herhaalde perfect het standpunt dat “als ouders ruzie hebben, het beter is voor de kinderen om aan de moeder te worden toegewezen en minimaal of geen contact met de vader te hebben.”[15]

Alhoewel Spruijt met zijn Bowlby-theorie domineert in Nederland, keren ook zijn studenten zich nu van hem af door te stellen dat vaderverstoting wel degelijk een groot probleem is in Nederland.[16] Eerder in 1984 al stelden collega’s, waaronder Louis Tavecchio – een bekende hoogleraar Gezinspedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam – en Rien van IJzendoorn, dat de theorie van Bowlby kant noch wal sloeg omdat vaders net zo belangrijk zijn als moeders; en soms zelfs nog belangrijker zijn.[17] Het heeft bijna veertig jaar geduurd maar de onderzoeken die het tegendeel van Bowlby bewijzen, druppelen ondertussen al met een dusdanige snelheid binnen dat we gerust kunnen spreken van een stortvloed aan steunbetuigingen voor de theorie van Spock.

 

Lees hier deel 1[18], deel 2[19], deel 3[20], deel 4[21], deel 5[22], deel 6[23], deel 7[24], deel 8[25], deel 9[26],  deel 10[27], en deel 11[28].

 

[1] Nico van der Voet (2014), Vaderschap en Bijbel, op: nicovandervoet.nl (22 december 2014), online beschikbaar via: https://nicovandervoet.nl/wp-content/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=248 (laatst geverifieerd op 5 januari 2021).

[2] Sid Lukassen (2015), Avondland en Identiteit (Soesterberg, 2015/2017), p. 82.

[3] Gawie Keyser (2017), Dochter van de oppergod, in: De Groene Amsterdammer, Nummer: 25 (21 juni 2017), online beschikbaar via:  https://www.groene.nl/artikel/dochter-van-de-oppergod (laatst geverifieerd op 5 januari 2021).

[4] Alicia Keys (2020), Underdog, in: ALICIA (8 januari 2020).

[5] Carleton College (1998), Amazon Sexuality, in: Carleton College Classics Department (23 maart 1998), online beschikbaar via:  https://www.carleton.edu/curricular/CLAS/CL114/amazons/sexuality.html (laatst geverifieerd op 5 januari 2021).

[6] René van der Veer & Suzan Van Dijken (1997), “The development of John Bowlby’s ideas on attachment: His early works.”, in: Willem Koops (ed.), Development of interaction and attachment: Traditional and non-traditional approaches (Amsterdam: KNAW), pp. 23-38, online beschikbaar via: https://www.dwc.knaw.nl/DL/publications/PU00010647.pdf (laatst geverifieerd op 5 januari 2021).

[7] Andere Tijden (2014), Aflevering 43: Tweederangs soldaten, op: AndereTijden.nl (10 september 2014), online beschikbaar via:  https://www.anderetijden.nl/aflevering/43/Tweederangs-soldaten (laatst geverifieerd op 5 januari 2021).

[8] Benjamin Spock (1946), The Common Sense Book of Baby and Child Care (New York: Duell, Sloan and Pearce).

[9] Suzan van Dijken (1998), John Bowlby: His Early Life – A Biographical Journey into the Roots of Attachment Theory (Londen: Free Association Press).

[10] John Bowlby (1951), Maternal Care and Mental Health (New York: Schocken), p. 89.

[11] Frank van der Horst, Karin Zetterqvist Nelson, Lenny van Rosmalen & René van der Veer (2020), “A tale of four countries: How Bowlby used his trip through Europe to write the WHO report and spread his ideas”, in: Journal of the History of the Behavioral Sciences, Volume: 56, Issue: 3 (september 2020), pp. 169-185, online beschikbaar via: https://www.researchgate.net/publication/336650819_A_tale_of_four_countries_How_Bowlby_used_his_trip_through_Europe_to_write_the_WHO_report_and_spread_his_ideas (laatst geverifieerd op 5 januari 2021).

[12] Ed Spruijt (2007), Scheidingskinderen (Amsterdam: Swp).

[13] Expertisecentrum Kind en Scheiding (2015), Ed Spruijt, op: KIES, online beschikbaar via: https://kiesvoorhetkind.nl/ed-spruijt (laatst geverifieerd op 5 januari 2021).

[14] Universiteit Utrecht (2015), Zes lintjes voor wetenschappers van de Universiteit Utrecht, op: UU.nl (24 april 2015), online beschikbaar via: https://www.uu.nl/nieuws/zes-lintjes-voor-wetenschappers-van-de-universiteit-utrecht (laatst geverifieerd op 5 januari 2021).

[15] Irene Zwaan (2013), ‘Biologische vader onmisbaar voor goede ontwikkeling van kinderen’, in: Volkskrant (27 september 2013), online beschikbaar via: https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/biologische-vader-onmisbaar-voor-goede-ontwikkeling-van-kinderen~b7736a40/ (laatst geverifieerd op 5 januari 2021).

[16] Esma Kaplan (2008), Ouderverstoting in Nederland (Masterthesis), op: Universiteit van Utrecht, Faculteit Sociale Wetenschappen, Pedagogische Wetenschappen (31 juli 2008), online beschikbaar via: https://oudervervreemding.wordpress.com/2008/07/31/00003/ (laatst geverifieerd op 5 januari 2021).

[17] Louis Tavecchio & Rien van Ijzendoorn (1984), Niet alle banden binden even vast: De gehechtheidstheorie van John Bowlby, in: Psychologie Magazine, Volume: 3 (1984), pp. 18- 25, online beschikbaar via: https://openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/10516/7_704_027.pdf (laatst geverifieerd op 5 januari 2021).

[18] https://denieuwezuil.nl/het-verhaal-achter-verstoten-vaders-armands-relaas-1/

[19] https://denieuwezuil.nl/het-verhaal-achter-verstoten-vaders-armands-relaas-2/

[20] https://denieuwezuil.nl/het-verhaal-achter-verstoten-vaders-armands-relaas-3/

[21] https://denieuwezuil.nl/het-verhaal-achter-verstoten-vaders-armands-relaas-4/

[22] https://denieuwezuil.nl/het-verhaal-achter-verstoten-vaders-armands-relaas-5/

[23] https://denieuwezuil.nl/het-verhaal-achter-verstoten-vaders-armands-relaas-6/

[24] https://denieuwezuil.nl/het-verhaal-achter-verstoten-vaders-armands-relaas-7/

[25] https://denieuwezuil.nl/het-verhaal-achter-verstoten-vaders-armands-relaas-8/

[26] https://denieuwezuil.nl/het-verhaal-achter-verstoten-vaders-armands-relaas-9/

[27] https://denieuwezuil.nl/het-verhaal-achter-verstoten-vaders-armands-relaas-10/

[28] https://denieuwezuil.nl/het-verhaal-achter-verstoten-vaders-armands-relaas-11/

Delen via

Andere artikelen