Dit is een bijdrage van Frits Bosch
Josef Goebbels lacht zich rot op zijn wolkje in de hemel. ”Wat een geweldige massahysterie heeft zich van de wereldbevolking meester gemaakt. Overal massademonstraties, beeldenstormen, , plundering door Antifa en knielen, ook door politici. Wat een prachtig groepsdenken, kuddegeest en framing. In Nederland zijn ze helemaal goed bezig. Akwasi schreeuwt in zijn Damtoespraak dat hij Zwarte Piet op z’n gezicht wil trappen. Hij wil dus witte mensen in het gezicht trappen want Zwarte Piet is een zwart geschminkte witte mens. Jeffriyie: “iedereen die tegen de Dam manifestatie is, is een racist”. Dit is genieten! Geweldig!”
Socialist Goebbels, gepromoveerd in letteren en filosofie, werd in 1929 gekozen als lid van de Rijksdag voor de NSDAP en werd Reichsleiter für Propaganda. Hij was Hitler’s briljante volksmenner die de begreep dat je pers, radio, film en artistieke wereld dient te combineren voor een maximaal effect. Op 18 februari 1943, vlak na de nederlaag van Stalingrad, hield hij in het Berlijnse Sportpalast een geëxalteerde rede, waarin hij de Duitse bevolking de retorische vraag voorhield of het de totale oorlog wilde,”Wollt ihr den totalen Krieg?“. Hij genoot van zijn groeiende reputatie als grofgebekte propagandist. In de huidige tijd hebben we wat Goebbels gestart is uitgebouwd tot een blok van massamedia en social media die onze geest razendsnel in een ijzeren greep kan nemen. Manipuleren voor een optimaal resultaat. En dat laat de westerse mens graag gebeuren, “want wij zijn zondig volgens onze christelijke leer. We blanken moeten diep door het stof gaan over wat we waren en ‘dus’ wat we zijn, ‘white privilige’.” We gaan diep gebukt onder schuldgevoelens, zelfhaat, de occidentofobie. “Haal neer die beelden en laten we knielen”.
Ook Karl Marx kijkt heel tevreden op ons neer. We menen steeds meer onderdrukking en achterstelling te ontwaren. Beangstigend is dat ook mensen die ‘doorgeleerd’ hebben en verondersteld worden assertief te kunnen nadenken, even bevattelijk zijn voor de massahysterie. Onze premier ziet plotseling in dat Zwarte Piet voor gekleurde mensen ‘ongemakkelijk’ is. Kleur gaat telkens boven gedrag in onze westerse wereld. We kijken steeds meer naar LHBTI en steeds minder gedrag. De polarisatie neemt toe en onze problemen worden steeds groter.
Beangstigend is ook dat massahysterie door één persoon gestart kan worden. “Ga in lockdown” en we doen het klakkeloos. De effecten kunnen dodelijk zijn. Op dit moment zijn 400.000 mensen aan Covid-19 overleden, naar verwachting oplopend tot maximaal 1 miljoen. Dit is een schijntje vergeleken met de Spaanse griep, circa 60 miljoen doden. Geschat wordt dat 100 miljoen mensen de hongerdood kunnen vinden omdat er veel minder voedsel geproduceerd wordt. Huiselijk geweld is door de lockdown toegenomen, de geestelijke gezondheid is achteruit gegaan. Met de lock down beschermen we een groep mensen, maar de bescherming is veel erger dan de kwaal.
Massahysterie, ook bekend als collectieve hysterie of groephysterie, is een fenomeen in de sociologie en psychologie waarbij collectieve denkbeelden of dreigingen, zowel echt als fictief, door een persoon of groep wordt gestuurd als resultaat van geruchten en angst. Het kwalijke is ook dat er amper ’tegengif’ mogelijk is tegen massahysterie. Als het eenmaal aan het rollen is dan rolt het als een sneeuwbal door, alles meesleurend, vernietigend. De Israelische filosoof Leibowitz: “mensen beslissen niet op basis van kennis maar op basis van hun wil”. Die wil wordt gestuurd door onze massamedia die vaak leugenachtig is en dan kan het snel gaan. Opvallend vind ik dat Nederlanders tot midden jaren zestig hard waren voor mensen buiten onze landsgrenzen en compassioneel voor ‘eigen volk’, zie onze historie. Nadien is het precies omgekeerd: Nederlanders lijken empathischer voor buitenstaanders dan voor eigen volk. ‘Eigen volk eerst’ mag plotseling niet meer gezegd worden, zie Janmaat, aanslag Kedichem, moord op Fortuyn, etcetera etcetera . Er treedt een snelle verschuiving op in de mindset. De compassie verschuift van binnen de landsgrenzen naar buiten de landsgrenzen. Immigratie prima, ‘laat de kindertjes tot ons komen!’ Jan Rap en z’n maat hebben we zomaar binnengelaten. En als je daar wat van zegt ben je een “racist, xenofoob en … (erger kan niet:) een populist”. Nu maar op de blaren zitten, maar het gaan van kwaad tot erger.
Waardoor komt dat? Beeld- en informatiecultuur leidt tot een vertekening van de werkelijkheid. Via onze beeld- en informatiecultuur krijgen we de noden van buitenlanders rechtstreeks voorgeschoteld in onze huiskamer, onze pc en in onze mobiele telefoon. Door die televisiebeelden ontstaat een onevenredig sterke emotie. George Floyd werd in de Verenigde Staten vermoord. Die beelden zijn over de hele wereld gegaan. Hoe vaak hebben we die beelden gezien: 5 keer, 10 keer, 20 keer? Reken maar dat het hevig binnenkomt. George Floyd werd niet alleen in Minneapolis op 25 mei 2020 vermoord, maar ook in onze eigen stad, dorp, wijk en in onze bloedeigen huiskamer.
Beeld- en informatiecultuur leidt tot empathiewaan. Voorheen richten wij ons op hulpverlening aan mensen die ons nabij zijn, eenzamen, in Nederland inmiddels één miljoen. Maar van hen krijgen wij geen beeldvorming mee. We zien ze niet en we horen ze amper. Ze komen in ons bewustzijn minder nadrukkelijk door. Door de massamedia nemen we kennis van mensen in andere delen van de aarde en raken we nauw betrokken bij hun noden. De mensheid bestaat naar schatting 250.000 jaar. Gedurende al die jaren van de menselijke geschiedenis, met uitzondering van de laatste zeventig jaar, wisten we niets van het bestaan van mensen elders op deze planeet. Nu volgen we de crisis in het Midden-Oosten via de televisie en neigen tot een gevoelsmatig, door beelden en teksten gevormd oordeel. Die toevloed van beeldvorming op ons bewustzijn is enorm en veel sterker dan voorheen. Het heeft een sterke invloed op ons handelen. De beeldvorming stuurt onze keuzes, vergelijkbaar met reclame. We zijn empathisch waar ‘slechts’ compassie past. Knielen is het resultaat.
Is er dan helemaal geen ommekeer in het denken mogelijk? Ja toch wel. Pas toen Duitsland in 1945 geheel in puin lag, begon de Duitse bevolking te ontwaken en te begrijpen hoe kwalijk Nazi-Duitsland is geweest. Duitsers leven nog steeds onder een diep schuldgevoel en schaamte. Ze komen er voorlopig niet uit. Maar ook op individueel menselijk vlak doet het zich voor. Ik keek de briljante “Fawlty Towers” waarin hoteleigenaar Basil het niet kon geloven dat Lord Melbury in feite een oplichter was, ondanks alle bewijzen die er waren. Pas toen hij de bakstenen uit de aktetas van ‘Lord Melbury’ haalde, kon hij niet anders dan toegeven dat hij opgelicht was. Moraal van het verhaal: de mens laat zich een mooi verhaal op de mouw spelden, wordt graag opgelicht en wil niet toegeven opgelicht te zijn. Pas nadat de volle schade is aangericht keert men om.
De eerste teksten over massahysterie treffen we aan bij Gustave Le Bon (1841 –1931), Frans arts, socioloog en psycholoog, auteur van ondermeer La Psychologie des foules (1895). Le Bon meent dat het individu, ook als hij lid is van een cultureel hoog ontwikkelde samenleving, in de massa zijn kritische vermogens verliest en zich dan affectief, en vaak ook primitief-barbaars, gedraagt. Een dergelijke massa kan al ontstaan bij een handjevol mensen. In massaal verband treedt de mens eerder op conform de intelligentie van de mínst intelligenten in de groep. In de massasituatie is de individuele persoon lichtgeloviger en ook vatbaar voor propaganda en massapsychoses. Dat heeft tot gevolg dat de massa vaak blind achter een leider aanloopt. Dit verschijnsel zou ook een verklaring zijn voor de populariteit van populistische partijen en demagogen en voor het optreden van volksgerichten en lynchpartijen. Le Bon zag drie mechanismes die dit collectieve gedrag of deze groepsgeest bewerkstelligden: Anonimiteit: men voelt zich minder verantwoordelijk voor het gedrag; Besmetting: emoties verspreiden zich door de massa als besmettelijke ziekte; Suggestie: in een massa accepteert men suggestie eerder als waar zijnde. Zo is de massa gemakkelijker te leiden door haar een vijandsbeeld voor te houden, dan door een logische gedachte uiteen te zetten. De theorieën van Le Bon hebben veel invloed gehad op politici als Hitler en Mussolini.
Gelauwerd Roemeens Franse sociaal psycholoog Serge Moscovici (1925-2014), auteur van ondermeer ‘L’âge des foules’, beweerde dat als de meerderheid inderdaad almachtig was, we uiteindelijk allemaal hetzelfde denken. Dat is niet zo, dus de meerderheid is niet almachtig. Hij vestigde de aandacht op het werk van Gabriel Tarde en wees erop dat de meeste grote sociale bewegingen zijn begonnen door individuen en kleine groepen, christendom, boeddhisme, de Suffragette-beweging, nazisme. Zonder een uitgesproken minderheid, zou geen innovatie of sociale verandering plaatsvinden. Hij is bekend om invloeden van een consistente minderheid op de reacties van een meerderheid in een taak voor kleurperceptie. De doelstelling is het proces van innovatie te onderzoeken door te kijken hoe een consistente minderheid de mening van een grotere groep beïnvloedt, mogelijk twijfel creëert en hen ertoe brengt hun opvattingen in twijfel te trekken en te veranderen. Deelnemers kregen eerst een oogtest om te controleren of ze niet kleurenblind waren. Ze werden vervolgens in een groep van vier deelnemers en twee bondgenoten geplaatst. ze kregen allemaal 36 dia’s te zien die verschillende tinten blauw waren en vroegen om de kleur hardop te vermelden. Er waren twee groepen in het experiment. In de eerste groep waren de bondgenoten consistent en antwoordden groen voor elke dia. In de tweede groep waren de bondgenoten niet consistent en antwoordden 24 keer groen en 12 keer blauw. Voor 8,42% van de proeven waren de deelnemers het eens met de minderheid en zeiden dat de dia’s groen waren. In totaal was 32% van de deelnemers het minstens één keer eens. De studie suggereerde dat minderheden inderdaad invloed kunnen uitoefenen op de mening van een meerderheid. Niet in dezelfde mate als meerderheidsinvloed, maar het feit dat bijna een derde van de mensen het minstens één keer eens was, is significant. Er blijft echter ook tweederde over die het nooit eens was. In een vervolgexperiment toonde Moscovici aan dat consistentie de sleutelfactor was bij de invloed van minderheden. Door de handlangers te instrueren inconsequent te zijn, viel het effect scherp weg.
Niet alleen Goebbels en Marx lachen zich rot over wat we nu meemaken met de massahysterie, ook Le Bon en Moscovici kijken meer dan gemiddeld toe vanaf hun wolkje.
——————–
Frits Bosch, auteur van “Waarom haten ze ons eigenlijk”, “Wereld op een keerpunt”, “Onbehagen bij de elite”, “Schaft ook Nederland zich af?” en “Feminisme op de werkvloer”.
——————–
Hier kan je reageren op onze artikelen en een inhoudelijke bijdrage leveren. Lees ook even onze huisregels.
Om te reageren dien je eerst aan te melden.
Reageer je voor de eerste keer? Registreer je dan hier.
