We zijn al weer de helft van de eerste maand in het nieuwe jaar gepasseerd en mijn vraag blijft: is er ruimte voor nieuwe start? Echt een nieuw begin maken is in de praktijk niet eenvoudig en is dit dan mogelijk zonder dat wij onszelf daarin verliezen? Wanneer is het sowieso mogelijk een nieuwe start te maken? Kunnen we dat niet elke dag doen en moet niet eerst de zolder zijn opgeruimd?
Door: Doorn Roosje
De vergelijking met een zolder is een oude les van mijn tai-chi leraar, een oude wijze man in een zwart pak, die mediteerde op een door mij uit klei vervaardigde tetraëder. Vraag me niet waarom. Hij vertelde wel dat als je zolder vol is, je deze moet opruimen en dat betekent niet verschuiven en ordenen van de spullen, alhoewel dat een zeer nuttige bezigheidstherapie is, weet ik uit eigen ervaring. Nee, we moeten echt spullen naar beneden brengen en deze loslaten. Anders, zo heeft hij mij geleerd, stort vroeg of laat je zolder in.
Tegenwoordig brengt iedereen wel eens iets naar een kringloopwinkel. De vrijwilligers doen daar met de giften nuttig werk, omdat de klanten, zowel Jan met de pet, als de notaris er een kijkje komen nemen en menigeen met een aankoop weer blij naar buiten gaat. Recycling is heel populair tegenwoordig en het loont, mits men niet koopt om te recyclen. Dat laatste wordt met name door winkels als de Action gepromoot en dit wordt al jarenlang als voorbeeld getoond in sfeervolle magazines zonder zinnige teksten, die alleen maar bomen kosten. Daarin kan men de laatste mode voor het huis wekelijks updaten en zo bijblijven met ondermeer een nieuwe kleur op de wanden en bijbehorende accessoires. Daar is de tuin of het balkon inmiddels ook een verlengstuk van geworden. Maar volgens mij is de natuur daar niet blij mee. Na houten schutting-paradijzen, hebben we buitenkeukens en grijze betonwanden voor in de plaats gekregen en worden tuinvogel-tellingen een uitdaging. Ook blijft er vaak water in de tuin staan, wat verdroging in de hand schijnt te werken. Maar wat te denken van de nieuwste trend: flipperkasten op zolder? Back to the seventies. Leuk toch! Net als langspeelplaten en poëzie albums. Heerlijk!
Gelukkig zijn de kringloopwinkels ook weer open, want wat daar allemaal nu weer na zo’n lange lock-down wordt aangeboden door mensen die hun zolder én zelfs hun hele huis ondertussen hebben opgeruimd. Het zijn complete warenhuizen geworden, waar enthousiaste medewerkers voor het goede doel alles netjes sorteren en prijzen. Een ander deel van de grote hoeveelheid afgedankte consumptieve spullen wordt bij het gemeentelijk afvaldepot gedeponeerd of vindt zijn weg via gratis afhaal sites of garagesales. Bij het gemeentedepot moet men vaak een soort strippenkaart overleggen, alles gedigitaliseerd natuurlijk met QR en creditpunten, vanzelfsprekend. In mijn gemeente is dat (nog) niet het geval, alhoewel men zich heel milieubewust noemt en dit op allerlei borden als een werkelijkheid pretenderend uitspreekt. Maar wie is voor deze uitspraken verantwoordelijk en wie is dat voor al die onnodig geproduceerde spullen, waar ik niet om vraag?
Wat een ‘ongelofelijke waarheid’ schrijft ook de Partij van de Arbeid burgemeester in haar antwoordbrief als het nieuwe jaar al 11 dagen oud is, aan de ondernemers, die zij bijna 2 jaar lang niet heeft bezocht! Dat is wel ongelofelijk! Het is niet zo hoor, dat ze niet heeft meegeleefd met alle ellende van de lock-downs, maar….. opengaan, dat zit er toch niet in schrijft ze vervolgens. Dan moet er worden opgetreden en komen de boa’s langs, waaraan zij 4 alinea’s wijdt, van de brief die er welgeteld 5 heeft en 2 jaarwisselingen op zich heeft laten wachten. Tjonge, die wil vast hogerop denk ik dan. Zo valt ze met slechts één alinea van ‘medeleven’ overtuigend door de mand. Dat is wel een statement voor alle lege winkelpanden, zeker meer dan tien, die er nu in de binnenstad zijn.
Het water staat ondernemers overal tot aan de lippen en dat komt de Zeeuwen zeker, net als in 1953 bekend voor. De plaatselijke vredesgroep scoorde vervolgens met hun rozenactie, een enorm succes bij de ondernemers, die daarna spontaan hun winkels openden. Alleen helaas bleven nog veel horeca bedrijven gesloten. Hebben zij een gevoel van herkenning gemist? Of waren zij er volgens de plaatselijke media nog niet aan toe om de doornen los te laten? Wat als je dan maar blijft hangen in het oude, je zolder niet opruimt en geen beslissing neem? Tja, dan wordt er voor je beslist. Dan wordt je een verlengstuk van de heersende macht met hun aflatende systeem, dat verder gaat dan alleen het binnenkomen bij een restaurant of café. Is het toch op z’n minst niet al heel vreemd, dat mensen gewoon hun vrijheid, die elk mens bij geboorte heeft, gaat inleveren voor een QR-code? En zich zo vereenzelvigt met het steeds verder opdringen van een digitaal niet bestaand persoon, die in werkelijkheid mens is? En dat dan blijkt te doen voor een niet werkende prik, die vervolgens je gezondheid en zo de rest van je leven gaat bepalen? Maar dan heb je wel wat hé. Dan ben je niet een afgedankt consumptief en recyclebaar kringloop subject?
‘Het verlangen om met een schone lei te beginnen is een onmogelijk verlangen’ stelt voormalig Denker des Vaderlands Marli Huijer. Zo zouden we volgens haar wel kleine veranderingen in ons leven kunnen toepassen in dagelijkse routines, waardoor onverwachte en nieuwe effecten de ruimte vullen. En zij kan het weten. Ze was Denker des Vaderlands.
Maar wat als het over meer gaat, over iets wat zo groot is dat het ons allen tegelijk treft? En wat als je dan de massa volgt en niet hebt nagedacht, niet hebt geleerd te denken of er geen tijd voor hebt vrijgemaakt? Allemaal drogredenen hoor ik Huijer zeggen. Of misschien dacht men alleen aan een broodnodige wintersport, die men toch met hard werken en zich aan de regels houden wel heeft verdiend. Zo biechtte een vriendin mij op dat haar kinderen en kleinkinderen met de Kerstdagen kozen voor dé booster om op wintersport naar Oostenrijk te gaan. Daar aangekomen toonden ze vol trots alle ‘benodigde’ papieren in het land dat destijds al snel zij aan zij stond met de Duitse fascisten. De pensioenhoudster keek hen bevreemd aan en vroeg wat dit allemaal betekende? Na tekst en uitleg zei de Oostenrijkse verbaasd : “Jeetje, nooit van gehoord, gezien of geweten.”
In de filosofie wordt gebruik gemaakt van denkwerktuigen en deze vertegenwoordigen een filosofische traditie van waaruit bepaalde vragen worden gesteld. Zo wordt het probleem in een bepaalde context geplaatst. In de huidige praktijk gaat het niet om een gedachte experiment, waarin we onze mogelijke toekomstige rol zouden kunnen vervullen, maar om een echt experiment van vlees en bloed én alleen de vrijwilligers hebben een blind-date. Dat is spannend, als je van tevoren zou weten wat je van zoiets kunt oplopen en welke risico’s zijn er aan verbonden, zou je dan nog deelnemen? De meeste kassie-kijkers, waar mijn dorp vol van zit, hebben altijd allemaal dezelfde programma’s op hetzelfde tijdstip op staan en dat wel 49 keer achter elkaar. De schijnt gaat telkens over hetzelfde: een niet zelfverzonnen experiment, waarin men met man en macht tracht om de kijkers te laten inleven in een met verbeeldingspreken, waarvan de beeldbuisverslaafde geen notie heeft. De hypnose werkt kennelijk wel korte tijd, maar wel al 2 jaar en nu blijkt steeds duidelijker dat het geen nut heeft, zou Goethe zeggen. Ontkenningen van andersdenkenden worden op z’n zachts uitgedrukt niet getoond laat staan gehonoreerd en te pas en te onpas onder het geweten-tapijt geveegd, geramde of erger met de mantel der liefde voor de medemens toegedekt. Want je doet het toch voor de ander!
Willen we zo leven of willen we zo gaan leven? ‘To be or not to be’ zegt Shakespeare.
En wat als het om zoiets groots gaat, dat het onze fantasie niet kan behappen omdat we vergeten en verleerd zijn dat wij mensen scheppende wezens zijn? Ver boven zo’n experiment uitstijgen vraagt denken en denken is een werkwoord zeg ik altijd bij de eerste filosofieles. En het gaat verder dan dat, van voelen en er naar handelen. Indien wij dat doen blijft de vraag aanwezig of we vat hebben op de complexiteit waaraan we vandaag de dag bloot staan? Indien we daadwerkelijk aan het werk gaan kunnen we onze bril eens wisselen en van verschillende kanten de zaken bekijken. We kunnen tevens gebruik gaan maken van zogenaamde gedachte experimenten, want je kunt er alle kanten mee op met je creativiteit, die uiteraard, naar vrije keuze wil onderzoeken: wat kan en mag er zijn en vooral worden. In de filosofie wordt er gebruik gemaakt van gedachte experimenten, maar ik ben voorstander van het gebruik van onze fantasie daarbij. Bovendien is zo’n experiment heel goed toepasbaar op het moment supreme. Zullen we eens een poging wagen om met onze fantasie aan een gedachte experiment te oefenen en wellicht uit te werken?
Stel u bent een balletje in een flipperkast, wat keer op keer door een flipper van de ene kant naar de andere kant wordt geslagen. Telkens suist u tegen de wanden aan om uiteindelijk in het putje landen, het afvoerputje, van daaruit komt u na enige tijd weer te voorschijn en wordt wederom afgeschoten. In hetzelfde veld met al de flikkerende lampjes, ‘aantrekkelijke’ belletjes én binnen de beperkte ruimte van de kast(e). Hoe zou u zich voelen als balletje? En u bent niet het enige balletje, want er gaan balletjes voor u en er dringen zich vele anderen achter u op. Er is noodzaak, dwang en haast, dat maakt het extra spannend en hoe eerder u aan de beurt bent, des te beter.
Bedankt daarbij dat balletjes niet kunnen spreken en mensen wel. Maar stel dat u als balletje toch een gesprek zou kunnen houden met anderen balletjes of met de flipperkast zelf. Zo in de trend van ‘wat vindt u mooi aan de kast of juist niet en waarom?’ En kan een balletje er weet van hebben dat hij/zij mooi of lelijk is? Tijdens het schrijven komt ineens het verhaal van de galabal in mijn herinnering. Toon Hermans roept, weet ik nog uit mijn jeugd, luidkeels: “Leg neer die bal”. De zin refereert aan de mooie conference van Toon Hermans uit 1965. En “wetend dat alles protocol is in die kringen” vervolgd hij zijn verhaal, maar nu ik met pensioen ben vraag ik me af: wat is dat dan voor een bal waar hij het over had? Wat als het niet gaat om de buitenkant van de bal, maar inderdaad om de smaak, om de binnenkant, het gevoel, de ervaring, de liefde waarmee de bal is gemaakt? Dat proef je toch als de liefde door de maag zou gaan? Toon heeft bij mij een harte-plaats ingenomen omdat mijn veel te vroeg overleden moeder zo hield van zijn prachtige vers ‘mama’ uit zijn boekje 24 Rozen, welk vers ik op haar begrafenis voorlas en nog steeds koester.
Terug in de flipperkast gaan we verder met vragen stellen in het kader van het experiment. Zo kunnen de balletjes zich afvragen welke scores ze hebben behaald, want kwantiteit daar gaat het om in het leven. En u kunt de andere ballen bevragen over hoe zij zich verhouden tot de andere ballen en dan tot de werkelijk gebeurd? Wat gebeurd er met u als u telkens opnieuw rondtolt, botst en terug bij af bent? Zijn er ballen die buiten willen spelen? En waarom dan en hoe? Hebben ballen behoefte aan waarheid, vrijheid, schoonheid? Willen ballen ervaren en zaken volledig begrijpen? En is het goed of slecht dat ballen in de kast blijven? Is de kast wel de plaats waar de ballen willen vertoeven of rollen ze liever in een vrije wereld, waar ze zich ook geheel vrij kunnen stoten tegen dat wat ze bewust of onderbewust verkiezen? Of willen ze liever in een ballenbak zijn? Wat vinden de ballen ervan, als ballen eens konden praten… als ze niet één voor één de kast in worden geschoten, dat wel natuurlijk!
En dan is er nog een afstand die tussen de ballen gecreëerd, ze mogen niet meer samenkomen. En we voegen er nog wat nieuwe zaken bij, die de kijk mogelijk nog interessanter maken. Zo verschijnen er vierkante ballen als gevolg van onbekende manipulatie, ja dat kan allemaal zomaar het geval zijn als je goed kunt fantaseren is er geen grens en dan gaat de fantasie met je op de loop en zonder dat iemand iets in de gaten heeft, althans zo lang dat duurt natuurlijk. Zo maakt men het wel spannend vindt u niet? Want wat is dan de toekomst van de flipperkast en de balletjes? Vierkante ballen, zijn dat wel ballen? Ballen zijn toch rond en die kunnen rollen, net als koppen? Wat een uitdaging zeg, wie kan er nog meer noemen? Mijn leerlingen krijgen er plezier in en gaan het ook tekenen. Ja zo werken we in het Vrijeschool onderwijs. Daar worden geen vaten gevuld, maar vuren ontstoken! Daar worden dijken gebouwd en verbindingen gemaakt. Daar leren kinderen dat de wereld een ongekende fenomenaliteit en noumenaliteit in zich draagt, die voor iedereen beschikbaar is, die zich dat bewust wil laten worden.
Tot slot lees ik nog voor uit Voltaire’s boek ‘Candide of het optimisme’, waarin het eind wordt afgesloten met een balans, die hij opmaakt met zijn reisgenoot inzake hun omzwervingen, Daarin hebben ze alle mogelijke rampen beleefd, en hij zegt dan ‘eind goed, al goed’. Candide verzucht vervolgens: ‘Il faut cultiver notre jardin’; we moeten onze tuin bewerken. Hij kan daarmee bedoelen: laten we onze handen uit de mouwen steken en ons niet langer verliezen in beschouwingen. Geen woorden, maar daden! Is dat niet onze tuin, onze wereld, zoals Epicurus, een Oud-Griekse filosoof die ziet en de tuin schoonhield? Het komt erop neer dat we de wereld alleen kunnen verbeteren door (jonge) mensen echt op te voeden. Voltaire wijst zo het determinisme af en legt de verantwoordelijkheid voor ons welzijn in onze eigen handen. Maar wat doen de balletjes in de flipperkast? Blijven ze rondtollen in blindheid en onwetendheid of komen ze uit de kast? Wij willen toch vrije balletjes zijn en voor wie een flipperkast op zolder heeft, niet naar de kringloop ermee, maar lekker spelen met de kids en bevraag hen eens hoe het zou kunnen zijn om een balletje te zijn…
We sluiten de dag in de klas af met het vak tuinbouw op de wijze zoals Rudolf Steiner ons de weg wijst, maar hij niet alleen.
——————–
Hier kan je reageren op onze artikelen en een inhoudelijke bijdrage leveren. Lees ook even onze huisregels.
Om te reageren dien je eerst aan te melden.
Reageer je voor de eerste keer? Registreer je dan hier.
