Er is veel onduidelijkheid over de spreidingswet en ook ik kwam erachter dat ik de feiten niet helemaal op een rijtje had. Daarom ga ik in ieder geval voor mijn eigen provincie Gelderland proberen op een zo objectief mogelijke manier uit te leggen hoe de spreidingswet precies uitgevoerd is door zowel het Ministerie van Asiel en Migratie als ook de rol van gemeentes en andere partijen daarin.
Door: Gilian van Doorn
De reden dat ik dit artikel wil gaan schrijven, is dat ook ik erachter kwam dat ik alle feiten niet helemaal op een rijtje had, hoe de spreidingswet precies uitgerold is en wie precies wat besloten heeft, en of er echt wel zo goed gespreid wordt over alle gemeentes met het totaal aantal asielzoekers in Gelderland.
Het begon allemaal op de laatste dag van mijn Politiek Actief-cursus die ik volgde bij mijn eigen gemeente Brummen. In mijn gemeente zijn ze van plan een AZC te bouwen naast een school voor speciaal onderwijs en op dat AZC willen ze 350 asielzoekers plaatsen. Ik vroeg me al langere tijd af waar dit getal 350 vandaan kwam. Er waren namelijk nogal veel verschillende verhalen.
Zo zei de werkgroep IBA (Inspraak Brummen-AZC) (die petities verzamelt om het aantal van de 350 asielzoekers drastisch naar beneden te brengen), dat er volgens de spreidingswet slechts 31 asielzoekers in de gemeente Brummen opgevangen hoefden te worden. Ik had dit indertijd klakkeloos aangenomen, omdat ik in de veronderstelling was dat een werkgroep als IBA dit vast goed onderzocht had, omdat die 31 zo’n beetje hun belangrijkste slogan was.
Op de laatste avond van de Politiek Actief-cursus kreeg ik echter de kans een wethouder aan te spreken. Omdat ik aangenomen had dat IBA het bij het rechte eind had, vroeg ik hem waarom ze als gemeente niet gewoon de spreidingswet uitgevoerd hadden en slechts 31 asielzoekers op zouden nemen in plaats van 350. Al snel werd dit een welles-nietes-discussie, omdat deze wethouder bleef volhouden dat het plan altijd al was om 350 asielzoekers op te nemen. Toen ik hem vroeg waar die 31 dan vandaan kwamen, kreeg ik geen duidelijk antwoord.
Toen gooide ik het op een andere boeg door hem het voordeel van de twijfel te geven, maar wel te vragen waarom de gemeente deze cijfers en besluiten niet duidelijk communiceert naar de inwoners van Brummen om deze misverstanden te voorkomen. Hier kreeg ik geen antwoord op, omdat ze zelf vonden prima gecommuniceerd te hebben, wat feitelijk natuurlijk onzin is. De petities van IBA zijn inmiddels al ruim 2000 keer ondertekend, wat vrij veel is voor een dorp met iets meer dan 8000 inwoners.
Misschien dat de gemeente als strategie heeft om gewoon helemaal nergens op te reageren, wat vrij aannemelijk is, omdat dit AZC er klaarblijkelijk doorheen gedrukt wordt, net als bij veel andere gemeentes. De argumentatie van de wethouder was overigens net als bij veel andere raadsleden dat bij het aantal van 350 asielzoekers het COA de verantwoordelijkheid over het AZC en dus voor de veiligheid en voorzieningen in het AZC regelt. De wethouder claimde dat een kleine gemeente als Brummen dit zelf niet aankon, omdat het zo’n kleine gemeente is, en dat daarom voor het aantal van 350 gekozen werd. Ik kon dit na gegoogeld te hebben echter nergens vinden en zag dit meer als een manipulatie-truc om de inwoners van Brummen achter hen te krijgen met dit rantsoen-denken-argument, want als de gemeente immers minder asielzoekers op zou nemen, dan blijven er minder voorzieningen over voor de inwoners van Brummen die buiten het AZC wonen. Hoewel ik de precieze beweegredenen van de gemeente niet kan bewijzen, vind ik ze niet bijster relevant.
Wat dit gesprek met deze wethouder mij echter wel geleerd heeft (en dit was overigens niet behandeld in de cursus Politiek Actief die ik gevolgd had), is dat je in de politiek nooit zomaar iets klakkeloos aan moet nemen, ook niet van medestanders. Om echt een goed punt te maken, moet je je huiswerk gemaakt hebben en met gedocumenteerde feiten komen. Kortom, na dit gesprek ging ik op onderzoek uit om de onderste steen boven te krijgen.
Bij het googlen kwam ik uit op een briefuitwisseling tussen A.W.H. Bertram (secretaris-generaal van het Ministerie van Asiel en Migratie) en Daniël Wigboldus (commissaris van de Koning in de provincie Gelderland). eerst even de brief van de secretaris-generaal aan de commissaris die 20 mei 2025 gestuurd was. Deze brief bevat veel informatie waar een normale leek geen weet van heeft. Zo wordt er gesproken over een zogenaamd PRT-document, waar blijkbaar een geheel plan voor de Provincie Gelderland in beschreven wordt. Mevrouw Bertram verwijst in haar brief aan de commissaris ook naar dit PRT-document en naar de afspraken die gemaakt zijn en in dit document verwerkt zijn. Dit is dus een vrij dwingend document voor alle gemeentes in de provincie Gelderland, dat wat betreft de opvang van asielzoekers als het zwaard van Damocles boven de gemeentes van Gelderland hangt.
Wat verder relevant is, is dat mevrouw Bertram een duidelijk onderscheid maakt tussen indicatieve verdeling en verdeelbesluit. Deze twee verdelingen zijn niet hetzelfde en dit is ook duidelijk te lezen in de brief van de commissaris aan de secretaris-generaal van 26 mei 2025, wat dus een reactie is op de eerdere brief van mevrouw Bertram. Waar de 7 gemeentes in Gelderland, inclusief de Commissaris van de Koning van de provincie Gelderland, dus slechts bezwaar op gemaakt hebben, is de verdeelsleutel die voormalig minister Faber in december 2024 voorstelde, waarbij zij probeerde de gemeentes te dwingen ook op korte termijn een resterend aantal asielzoekers op te nemen, namelijk per 1 juli 2025, in plaats van de indicatieve verdeling die voor het geval van Brummen pas 1 januari 2027 opgenomen hoeft te worden.
Nu wordt ook duidelijk waar het misverstand in mijn eigen gemeente Brummen vandaan komt. Het zit namelijk zo dat er over heel Nederland 96.000 asielzoekers verdeeld moeten worden en daarvan zijn er 90.000 verdeeld op basis van gesprekken, waarbij deze in het geval van Gelderland dus in het PRT-document vaststaan. De overgebleven 6000 zijn een restopgave die verdeeld moest worden naar rato van de indicatieve verdeling over gemeenten die daarvoor in aanmerking komen. Kortom, die 90.000 staat dus vast voor gemeentes, maar die 6.000 niet.
Voor de gemeente Brummen betekende dit 31 asielzoekers erbij die op korte termijn, namelijk 1 juli, opgevangen moesten worden. Vandaar het misverstand bij de werkgroep IBA; zij wisten blijkbaar niet hoe de verdeling precies plaatsvond en de gemeente Brummen heeft niet eens een begin van een antwoord gegeven waar de 350 en 31 vandaan kwamen. Dus die 350 voor Brummen is een aantal uit de in totaal 90.000 die sowieso over heel Nederland verspreid gaan worden. Tegen die 31 extra heeft Brummen samen met 6 andere gemeentes dus bezwaar gemaakt. Hoe dit bezwaar voor de gemeente Brummen er precies uitzag, is mij onbekend, maar een andere gemeente, Druten, was hier wat openbaarder mee door op 27 mei 2025 hun intrekking bezwaar tegen verdeelbesluit Gelderland 2024 (Spreidingswet) openbaar te maken.
Verder moet nog opgemerkt worden dat deze 350 asielzoekers uit de PRT niet direct bepaald zijn door het ministerie, maar door de gemeente zelf. De gemeenten waren immers van tevoren gevraagd wat ze wilden opvangen. Terwijl een gemeente als Wijchen met ruim 41.000 inwoners slechts 243 asielzoekers op hoeft te vangen (zie lijst onderaan brief van mevrouw Bertram), deed de gemeente Brummen met iets meer dan 21.000 inwoners er dus een schepje bovenop door er 350 op te willen vangen. De gemeente Brummen is qua inwoners dus bijna 2 keer zo klein als de gemeente Wijchen, maar heeft er wel voor gekozen een stuk meer asielzoekers op te nemen. Dit is natuurlijk niet in lijn met de spreidingswet, waarvan je als je er al voorstander van zou zijn, zou willen dat er eerlijk gespreid zou worden over alle gemeenten.
Wat er dus concreet en in Jip-en-Janneke-taal gebeurd is, is dat het ministerie aan gemeentes gevraagd heeft hoeveel zij op wilden vangen. Brummen zei 350, Wijchen zei 243. Het ministerie zei: prima, dan stoppen we die aantallen in een PRT-document om deze afspraken vast te zetten en jullie als gemeentes hebben het per 1 januari 2027 maar geregeld. Het zal in dit stadium dus lastig worden deze 350 aan te passen voor de gemeente Brummen, omdat dat zou betekenen dat de afspraken met het ministerie verbroken moeten worden. Het is echter niet onmogelijk om af te zien van deze afspraken als het maatschappelijk draagvlak voor dit besluit er niet is, maar dat is iets wat de komende jaren zal moeten blijken.
Hier kan je reageren op onze artikelen en een inhoudelijke bijdrage leveren. Lees ook even onze huisregels.
Om te reageren dien je eerst aan te melden.
Reageer je voor de eerste keer? Registreer je dan hier.
